تحلیل مضمون مؤلفه‌های پرورش هوش هیجانی در برنامه‌های تربیتی
کلمات کلیدی:
هوش هیجانی, برنامه‌های تربیتی, تحلیل مضمون, مهارت‌های هیجانی, آموزش اجتماعی-هیجانیچکیده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های پرورش هوش هیجانی در برنامه‌های تربیتی مدارس از طریق تحلیل مضمون داده‌های کیفی است. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۸ نفر از متخصصان تعلیم و تربیت، برنامه‌ریزان درسی و مربیان باسابقه شهر تهران گردآوری شد. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند انجام گرفت و مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل و کدگذاری شد. روایی داده‌ها با بازبینی مشارکت‌کنندگان و تحلیل همتایان مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحلیل مضمون منجر به استخراج سه مقوله اصلی شامل آگاهی هیجانی، تنظیم هیجانی، و مهارت‌های اجتماعی و همدلی شد. در مجموع، ۱۸ زیرمقوله و ده‌ها مفهوم (کد باز) از داده‌ها استخراج گردید. یافته‌ها نشان داد که مؤلفه‌های هوش هیجانی عمدتاً به‌صورت ضمنی در برنامه‌های تربیتی گنجانده شده‌اند و رویکردی نظام‌مند در این زمینه وجود ندارد. همچنین، نقش معلمان و محیط کلاس به عنوان بسترهای کلیدی در پرورش این مؤلفه‌ها برجسته بود. پرورش هوش هیجانی در مدارس نیازمند تدوین برنامه‌های ساختاریافته، بومی‌سازی شده و مبتنی بر شواهد علمی است. ارتقاء مهارت‌های هیجانی معلمان، طراحی مداخلات آموزشی منسجم، و ایجاد فضای عاطفی امن در مدارس از راهکارهای کلیدی برای تحقق این هدف است.
دانلودها
مراجع
Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. Basic Books.
Brackett, M. A., Rivers, S. E., & Salovey, P. (2011). Emotional intelligence: Implications for personal, social, academic, and workplace success. Social and Personality Psychology Compass, 5(1), 88–103. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2010.00334.x
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning (CASEL). (2020). Core SEL competencies. https://casel.org
Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. (2011). The impact of enhancing students’ social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Development, 82(1), 405–432. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01564.x
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bantam Books.
Greenberg, M. T., Domitrovich, C. E., Weissberg, R. P., & Durlak, J. A. (2017). Social and emotional learning as a public health approach to education. The Future of Children, 27(1), 13–32. https://doi.org/10.1353/foc.2017.0001
Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). Emotional intelligence: Theory, findings, and implications. Psychological Inquiry, 15(3), 197–215. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1503_02
Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
