شناسایی مؤلفه‌های تربیت زیست‌محیطی در خانواده‌های شهری
کلمات کلیدی:
تربیت زیست‌محیطی, خانواده‌های شهری, نگرش زیست‌محیطی, آموزش غیررسمی, تحلیل مضمون, آموزش محیطزیستیچکیده
هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه‌های تربیت زیست‌محیطی در خانواده‌های شهری با تمرکز بر تجارب والدین تهرانی در زمینه انتقال ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای زیست‌محیطی به فرزندان است. این پژوهش با رویکرد کیفی و طراحی پدیدارشناسی تفسیری انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۵ نفر از والدین ساکن تهران که دارای فرزند در سنین مدرسه بودند، گردآوری شد. نمونه‌گیری به صورت هدفمند و با حداکثر تنوع انجام گرفت و فرایند مصاحبه تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها با استفاده از تحلیل مضمون و به کمک نرم‌افزار NVivo مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه مقوله اصلی شامل «نگرش‌ها و باورهای والدین»، «شیوه‌های تربیتی و رفتارهای والدین» و «موانع و چالش‌های تربیت زیست‌محیطی» شد. هر مقوله شامل چند زیرمقوله و مجموعه‌ای از مفاهیم بود که نشان‌دهنده پیچیدگی و چندلایه‌بودن تربیت زیست‌محیطی در بستر خانواده‌های شهری است. یافته‌ها نشان دادند که والدین اغلب از طریق الگوسازی رفتاری، مشارکت کودک در فعالیت‌های روزمره، گفتگو، و بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال، در انتقال مفاهیم محیط‌زیستی نقش‌آفرینی می‌کنند. همچنین عواملی چون سبک زندگی مصرف‌گرا، کمبود زیرساخت شهری، و نبود آموزش رسمی از موانع اصلی این نوع تربیت شناخته شدند. تربیت زیست‌محیطی در خانواده‌های شهری فرآیندی پویا و زمینه‌مند است که تحت تأثیر نظام ارزشی والدین، شرایط محیطی و ساختارهای اجتماعی قرار دارد. برای ارتقاء این نوع تربیت، طراحی برنامه‌های توانمندسازی والدین، بهبود زیرساخت‌های شهری و توسعه محتوای آموزشی هدفمند پیشنهاد می‌شود.
دانلودها
مراجع
Chawla, L., & Cushing, D. F. (2007). Education for strategic environmental behavior. Environmental Education Research, 13(4), 437–452.
Evans, G. W., Brauchle, G., Haq, A., Stecker, R., Wong, K., & Shapiro, E. (2007). Young children’s environmental attitudes and behaviors. Environment and Behavior, 39(5), 635–659.
Grønhøj, A., & Thøgersen, J. (2012). Action speaks louder than words: The effect of personal attitudes and family norms on adolescents’ pro-environmental behavior. Journal of Economic Psychology, 33(1), 292–302.
Hards, S. K. (2013). Status, stigma and energy practices in the home. Local Environment, 18(4), 438–454.
Otto, S., & Pensini, P. (2017). Nature-based environmental education of children: Environmental knowledge and connectedness to nature, together, are related to ecological behaviour. Global Environmental Change, 47, 88–94.
Rickinson, M. (2001). Learners and learning in environmental education: A critical review of the evidence. Environmental Education Research, 7(3), 207–320.
Yavari, A. R., Farhadi, M., & Esfandiari, M. (2020). Investigating the role of family in environmental education: A case study in urban Iran. Iranian Journal of Environmental Education, 12(1), 15–32.
