واکاوی ابعاد تاب‌آوری تحصیلی در دانش‌آموزان کم‌برخوردار
کلمات کلیدی:
تاب‌آوری تحصیلی, دانش‌آموزان کم‌برخوردار, حمایت اجتماعی, مقابله تحصیلی, تحلیل مضمون, آموزش عدالتمحورچکیده
هدف این پژوهش شناسایی و واکاوی ابعاد تاب‌آوری تحصیلی در دانش‌آموزان کم‌برخوردار شهری با تأکید بر عوامل فردی، اجتماعی و راهبردهای مقابله‌ای آنان بود. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی تفسیری انجام شد. شرکت‌کنندگان شامل ۲۸ دانش‌آموز کم‌برخوردار ساکن تهران بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند و با تنوع حداکثری انتخاب شدند. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته گردآوری و با استفاده از نرم‌افزار NVivo و روش تحلیل مضمون تحلیل شدند. فرایند مصاحبه تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. یافته‌ها نشان داد که تاب‌آوری تحصیلی در سه محور اصلی قابل تحلیل است: منابع درونی (انگیزه پیشرفت، خودکارآمدی، امید و معناجویی در تحصیل)، حمایت‌های بیرونی (خانواده، معلمان، همسالان و نهادهای اجتماعی) و راهبردهای مقابله‌ای (مدیریت منابع محدود، جبران شکاف یادگیری، مقابله شناختی و تنظیم هیجانات). تعامل بین این سه محور نقش مؤثری در تداوم تحصیل و مقابله با چالش‌های آموزشی ایفا می‌کند. تاب‌آوری تحصیلی در دانش‌آموزان کم‌برخوردار پدیده‌ای چندلایه، زمینه‌مند و پویاست که با ترکیب عوامل روان‌شناختی، حمایت‌های محیطی و مهارت‌های مقابله‌ای شکل می‌گیرد. نتایج این پژوهش می‌تواند مبنایی برای طراحی مداخلات آموزشی و روان‌شناختی در مدارس مناطق محروم و سیاست‌گذاری عدالت‌محور در حوزه آموزش باشد.
دانلودها
مراجع
Cassidy, S. (2015). Resilience building in students: The role of academic self-efficacy. Frontiers in Psychology, 6, 1781. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.01781
Cefai, C. (2004). Pupil resilience in the classroom: A teacher's framework. Emotional and Behavioural Difficulties, 9(3), 149-170. https://doi.org/10.1177/1363275204045552
Hart, A., Blincow, D., & Thomas, H. (2007). Resilient therapy: Working with children and families. Routledge.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-281. https://doi.org/10.1002/pits.20149
Martin, A. J. (2013). Academic buoyancy and academic resilience: Exploring 'everyday' and 'classic' resilience in the face of academic adversity. School Psychology International, 34(5), 488–500. https://doi.org/10.1177/0143034312472759
Masten, A. S. (2014). Ordinary magic: Resilience in development. Guilford Press.
Morales, E. E. (2008). The resilient mind: The psychology of academic resilience. The Educational Forum, 72(2), 152–167. https://doi.org/10.1080/00131720701805017
Morales, E. E., & Trotman, F. K. (2011). A focus on hope: Fifty resilient students speak. University Press of America.
Rew, L., Taylor-Seehafer, M., Thomas, N. Y., & Yockey, R. D. (2001). Correlates of resilience in homeless adolescents. Journal of Nursing Scholarship, 33(1), 33–40. https://doi.org/10.1111/j.1547-5069.2001.00033.x
Ungar, M. (2012). The social ecology of resilience: A handbook of theory and practice. Springer.
Ungar, M. (2013). Resilience, trauma, context, and culture. Trauma, Violence, & Abuse, 14(3), 255–266. https://doi.org/10.1177/1524838013487805
Waxman, H. C., Gray, J. P., & Padron, Y. N. (2003). Review of research on educational resilience. Center for Research on Education, Diversity and Excellence.
