شناسایی مؤلفه‌های هنجاری در شکل‌گیری نگرش زیست‌محیطی در کودکان
کلمات کلیدی:
نگرش زیست‌محیطی, کودکان, هنجارهای تربیتی, خانواده, مدرسه, تحلیل مضمونچکیده
هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه‌های هنجاری مؤثر بر شکل‌گیری نگرش زیست‌محیطی در کودکان با تأکید بر نقش خانواده، مدرسه و عوامل درونی‌ساز تربیتی است. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با ۲۱ مشارکت‌کننده شامل معلمان، والدین و متخصصان تربیت محیط‌زیستی در شهر تهران جمع‌آوری گردید. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از نرم‌افزار NVivo 12 تحلیل شد و مراحل شش‌گانه تحلیل مضمون براساس الگوی براون و کلارک دنبال گردید. تحلیل داده‌ها به استخراج سه مقوله اصلی منجر شد: «عوامل تربیتی درونی‌ساز نگرش زیست‌محیطی»، «تأثیر خانواده در انتقال هنجارها» و «نقش محیط آموزشی». این مقوله‌ها شامل ۱۸ زیرمقوله بودند که هر یک مؤلفه‌هایی چون مسئولیت‌پذیری فردی، شکل‌گیری عادت‌های پایدار، سبک مصرف خانواده، گفت‌وگوی تربیتی، نقش الگویی والدین و معلمان، محتوای آموزشی محیط‌زیستی و پروژه‌های گروهی مدرسه را در بر می‌گرفتند. نتایج نشان داد که شکل‌گیری نگرش زیست‌محیطی در کودکان نتیجه تعامل میان عوامل فردی، خانوادگی و آموزشی است و مؤلفه‌های هنجاری، نقشی بنیادین در این فرایند ایفا می‌کنند. این یافته‌ها بر اهمیت سیاست‌گذاری تربیتی چندسطحی و بازنگری در محتوای آموزشی و سبک‌های فرزندپروری برای ارتقاء نگرش‌های محیط‌زیستی کودکان تأکید دارد.
دانلودها
مراجع
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall.
Chawla, L. (2009). Growing up green: Becoming an agent of care for the natural world. The Journal of Developmental Processes, 4(1), 6–23.
Clayton, S. (2003). Environmental identity: A conceptual and operational definition. In S. Clayton & S. Opotow (Eds.), Identity and the natural environment (pp. 45–65). MIT Press.
Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). Sage.
Dunlap, R. E., & Jones, R. E. (2002). Environmental concern: Conceptual and measurement issues. In R. E. Dunlap & W. Michelson (Eds.), Handbook of environmental sociology (pp. 482–524). Greenwood Press.
Ernst, J., & Monroe, M. (2004). The effects of environment-based education on students’ critical thinking skills and disposition toward critical thinking. Environmental Education Research, 10(4), 507–522. https://doi.org/10.1080/1350462042000291038
Evans, G. W., Brauchle, G., Haq, A., Stecker, R., Wong, K., & Shapiro, E. (2007). Young children’s environmental attitudes and behaviors. Environment and Behavior, 39(5), 635–659. https://doi.org/10.1177/0013916506294252
Grønhøj, A., & Thøgersen, J. (2017). Why young people do things for the environment: The role of parenting for adolescents’ motivation to engage in pro-environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 54, 11–19. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2017.09.005
Musser, L. M., & Diamond, K. E. (1999). The children’s attitudes toward the environment scale for preschool children. The Journal of Environmental Education, 30(2), 23–30. https://doi.org/10.1080/00958969909601871
Schultz, P. W., Gouveia, V. V., Cameron, L. D., Tankha, G., Schmuck, P., & Franěk, M. (2005). Values and their relationship to environmental concern and conservation behavior. Journal of Cross-Cultural Psychology, 36(4), 457–475. https://doi.org/10.1177/0022022105275962
UNEP. (2021). Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies. United Nations Environment Programme.
